Telgraf Mektebi

Telgraf Memur Mülâzımı Mektebi

    

        İstanbul-Edirne telgraf hattının 13 Ağustos 1855'te, Edirne-Şumnu hattının ise 29 Ağustos 1855'te hizmete açılmasıyla daha önce tesis edilmiş olan Bükreş-Viyana telgraf hattına bağlantı sağlanmış ve İstanbul Avrupa'nın diğer başkentleriyle telgraf haberleşmesi yapabilir hale gelmiştir. Bu hatlar üzerinden gönderilen ilk telgraflar hep Fransızca olarak Latin harfleriyle Fransız memurlar tarafından yapılırken, Edirne Telgraf Müdürü Mustafa Efendi tarafından Mors kodlarının Türkçe  karakterlere uyarlaması yapılarak 128 kelimelik ilk Türkçe telgraf 16 Şubat 1861'de Edirne'den İstanbul'a gönderilmiştir.

          

Edirne Telgraf Müdürü Mustafa Efendi

Edirne Telgrafhanesi

      O dönemin yönetimi haberleşmeyi Türkçeleştirmek ve Türk haberleşme memurlarıyla bu işi yürütmek için büyük çaba sarf ettiği gibi, bu teknolojinin ülkede kullanıma başlanmasından yedi sene sonra 1861'de bir nizamname çıkartarak ilk Telgraf Memur Mülâzımı Mektebini açmıştır. Bu okul Soğukçeşme'de Telgrafhanenin tam karşısında şimdi İstanbul Çocuk Mahkemeleri olarak kullanılan binanın yerinde bulunan ahşap bir bina idi. Eğitim süresi iki yıl olup, öğrencilere ayda 250 şer kuruş aylık verilirdi. 

İstanbul Telgrafhanesi

    Elektrikli telgraf işletmesiyle ilgili teorik ve pratik derslerin verildiği okul iki dönem öğrenci yetiştirdikten sonra kapatılmış, 1871'de tekrar açılmış ve 1868'de açılan Telgraf Fabrikası da okulun bir laboratuvarı olarak düşünülmüştür. 

Telgraf Fabrikası kurucusu

Abdullah Feyzi Bey
(İlk profesyonel telgrafçı olarak bilinir)

      Dokuz sene süresince açık tutulan okulun 1880'de kapatılmasına karar verilmiş ve telgrafçıların yetiştirilmesi için Galatasaray Lisesi müfredatına telgrafçılık dersleri konulmuştur. Bu liseyi bitiren öğrenciler telgraf işletmesinde pek fazla görev almak istemediklerinden, benzeri bir müfredata sahip diğer bir lise olan Darüşşafaka Lisesi öğrencilerinden telgrafçı yetiştirilmesinin daha uygun olacağına karar verilerek, 1880'de gerekli düzenleme yapılmış ve Telgraf İdaresi yöneticileri bu lisede telgraf işletmesine yönelik dersler vermeye başlamıştır. 

Darüşşafaka Lisesi

Darüşşafaka Öğrencileri

      Başarılı mezunlar arasından seçilen üç kişi de her yıl Paris'teki Yüksek Telgraf Mektebine mühendislik eğitimi için gönderilmiştir. Bunlar arasında ünlü bilim adamı Salih Zeki Bey de vardır. 

Salih Zeki Bey

Darüşşafaka'dan mezun olduktan sonra Fransa'ya eğitime gönderilen, döndükten sonra da Telgraf Fabrikası Müdürü olan
Ferit Bey

1903 Londra Telgraf Kongresi'ne katılan Darüşşafaka mezunu ve 2. murahhas
Mehmet Emin Efendi

    Diğer taraftan, 1892'de Paris'te yapılan bir gösteriye katılan bütün Türk öğrenciler İstanbul'a çağrılmış, daha sonra da Paris'e öğrenci gönderilmeyerek 1908'e kadar Darüşşafaka Lisesi dışında başka bir eğitim kurumu oluşturulmamıştır.

       Buna karşılık, yüksek öğrenim görmüş elemana olan gereksinim nedeniyle 1909'da Telgraf Mektebi Âlisi'nin açıldığı ve 1918'e kadar eğitime devam edildiği, 1931'de kapatılıp 1933'te tekrar açıldığı, bir aralık Ankara'ya taşındığı, ancak orada bir gelişme gösteremediğinden İstanbul Mühendis Mektebi (İTU) içinde bir şubeye dönüştürüldüğü bilinmektedir.
        
      Faydalanılan kaynak: Osman Nuri Ergin, Telgraf Mektebi, Türk Maarif Tarihi, sayfa: 620-626.