Ters Çita: Dersaâdet Telefon Anonim Şirketi

Telefon Kitabı

Dersaâdet Telefon Şirketi tarafından hazırlanan ve yukarıdaki fotoğrafta kapağı görülen Telefon Kitabı'nda "...öyle bir teşebbüsdür ki idhal edildiği yerde kök salar. İş adamına elzemdir ve sâhabetü'l-beyt için bir suhûlettir." diye tanımlanan telefon, bulunuşundan kısa bir süre sonra İstanbul'da da kullanılmaya başlanmıştır. Bu amaçla 1881 yılında Posta ve Telgraf Nezareti'nin Soğukçeşme'deki dairesiyle Yenicami'deki ahşap postane binası arasına tek telli bir hat tesis edilmiş, bu hattın bir ucundaki Postane Müdürü odası ile diğer ucu Alay Köşkü'ndeki Posta ve Telgraf Nazırı İzzet Efendi'nin makamına Ader marka birer telefon makinesi kurulmuştur. Ayrıca Alay Köşkü'nün hemen yakınında bulunan Telgraf Fabrikası'ndaki müdür odası ile fen kalemine de telefon bağlantısı tesis edilmiştir.

Posta ve Telgraf Nazırı İzzet Efendi
(Ülkemizde telefonu ilk kullanan kişilerden)

Ader marka telefon makinesi

Alay Köşkü

Gülhane Parkı'ndaki Telgraf Fabrikası

Aynı dönemde Galata Millet Hanı'nda bulunan postane ile Yenicami'deki postane arasında, Galata'daki Osmanlı Bankası ile bankanın Yenicami'deki şubesi arasında telefon bağlantısı kurulduğu, Galata'daki Liman İşletmesi ile Kilyos'taki tahlisiye istasyonu arasındaki telefon hattının da yine aynı dönemde tesis edildiği bilinmektedir.

Galata/Karaköy Postanesi

Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş./Dönemin Liman İdaresi

Telefondan ve her nevi elektrik tertibatından pek hoşlanmayan o günkü yönetim henüz emekleme döneminde olan telefon kullanımına 1886'da yasak getirmiş, Liman İşletmesi ile Kilyos Tahlisiye İstasyonu arasındaki hattın dışındaki bütün hatları toplattırdığı gibi telefonun ev dahilinde kullanımına bile izin vermemiştir. Meşrutiyet'in ilanına kadar telefonla ilgili kitap okumanın bile yasak olduğu çeşitli kaynaklarda yer almaktadır. Buna karşılık kaçak yollardan telefon teçhizatını edinen bazı kişi ve kuruluşların olduğu, bunlar arasında Tarabya'daki Summer Palace otelinin de bulunduğu bilinmektedir.

Summer Palace oteli

1908'de II. Meşrutiyet'in ilanıyla birlikte bu yasak kaldırıldıktan sonra 10 Mayıs 1909 tarihinde Sirkeci'deki Büyük Postane binasına kurulan 50 hatlık santral sayesinde telefon görüşmelerine yeniden başlanabilmiştir. Kısa bir sürede bu santralın yeterli gelmemesi yüzünden Fransa'ya bir adet 100, iki adet 25, bir adet 15, bir adet de 10 hatlık santral siparişi verilmiş ve satın alınan santrallar Beyoğlu, Pangaltı, Maliye ve Mebusan telgrafhanelerine kurulmuştur.

O günlerde İstanbul

Sadece resmi kullanıcılara yönelik olarak genişletilmeye çalışılan telefon şebekesi talepleri karşılamaya yetmediği gibi işletilmesinde de zorluklarla karşılaşılmış, bu durumu gören yabancı sermayedarlar çeşitli defalar İstanbul'da telefon şebekesi kurup işletmek üzere imtiyaz talebinde bulunmuşlardır. Bunlardan Herbert Lows Webbe tarafından temsil edilen İngiliz, Amerikan ve Fransız sermayedarlarından oluşan bir grubun teklifi uygun bulunarak, İstanbul ve civarında 30 yıllığına telefon şebekesi kurup işletme imtiyazı 6 Mayıs 1911 tarihinde verilmiştir.

Şirketin Tahtakale'deki santral binası

Merkez Ofisi

Pozisyonlar

Eğitim Salonu

Bu imtiyaz gereğince kurulan Dersaâdet Telefon Anonim Şirketi İstanbul-Tahtakale'de 9.600 hat, Beyoğlu'nda 6.400 hat ve Kadıköy'de 2.000 hat kapasiteli ve merkezi bataryalı Western Electric ürünü satralları tesis ederek 1913 yılının Şubat ayının son gününde hizmete açmıştır.