Ada Vapuru

Ada Vapuru
(Şükran)

Büyükada İskelesi'nde vapurdan inenler

         Sezen Aksu'nun parçasında sözünü ettiği yandan çarklı ada vapuru İstanbul'un günlük yaşamına 19. yüzyılın başlarında girmiştir. Dünyada buhar makinesinin kullanılmaya başlamasından 63 yıl, ilk buharlı geminin Amerikalı mühendis Robert Fulton (1765-1815) tarafından inşa edilişinden 21 yıl sonra İstanbul limanında boy gösteren ilk vapur Swift adlı gemidir. Akdeniz’de 1818’de Napoli’de denize indirilen buharlı geminin bir benzerinin temin edilerek Padişah’a hediye edilmesi bir grup İstanbullu tüccar tarafından kararlaştırılmış, bunun üzerine 1801’de İngiltere’de Bridport’ta inşa edilip 1822’de tek silindirli buhar makinesi monte edilen bu gemi 20 Mayıs 1828’de İstanbul’a gelmiştir.

Buğ Gemisi

        Tersane-i Amire tarafından satın alınan ve İngiliz Kaptan Kelly’nin yönetiminde çalıştırılan bu gemiye Sürat adı verildiyse de, vapeur sözcüğünün karşılığı olarak halk arasında Buğ Gemisi adıyla anılmış, zamanla vapur şözcüğü tercih edilmeye başlanmıştır. İstanbul'un yanı sıra, 1833’te İzmir buharlı gemilerle önce Trieste’ye, daha sonra da Marsilya’ya bağlanmış, Levant adlı gemi de sadece iki yıl sonra İzmir ile İstanbul arasında düzenli sefer yapmaya başlamıştır.



       Ülkemizdeki gemi tezgâhlarında inşa edilen ilk buharlı gemi olan Eser-i Hayr ise 1830’dan sonra Osmanlı Devleti ile ABD ilişkilerinin gelişmeye başladığı dönemde 24 Kasım 1837’de denize indirilmiş, 1840-1845 yıllarında ticaret filosu için iki yeni gemi daha yapılmıştır. Osmanlı Bahriyesi tarafından 26 Şubat 1838’de Fransa’dan satın alınan ilk buharlı ticaret gemisi olan Peyk-i Şevket’in uluslararası kurallara uygun olarak çalıştırılabilmesi için Tersane-i Amire bünyesinde 1839’da bir vapurculuk birimi kurulmuş, bu birim 1839’da Şirket-i Osmaniye, 1840’da Hazine-i Hassa Vapurları İdaresi ve 1842’de Şirket-i Mecidiye adlarını almış, 1843’te ise Fevaid-i Osmaniye şirketi kurularak, Marmara, Ege ve Karadeniz seferlerinin daha düzenli yapılması sağlanmıştır. 

Şirket-i Hayriye Vapurlarında Geçerli

10 Paralık Çay Kuponu

Vapurda sadece erkekler çay içebilirdi

      Boğaziçi’ne gidip gelenlere kolaylık ve emniyet dayanağı olmak için ülkenin ilk özel çok ortaklı anonim şirketi olan Şirket-i Hayriye’nin kuruluşuna 18 Ocak 1851’de bir fermanla izin verilmiş, bu kuruluştan en olumsuz etkilenenler ise İstanbul kayıkçıları olmuştur. Bu şirket tarafından Üsküdar-Kabataş arasında sefere konulan Suhulet ve Sahilbent arabalı vapurları ise dünyada düzenli sefer yapan ilk arabalı vapurlardır.

Kayıkçılar

Şirket-i Hayriye Kaptanları

Suhulet

Sahilbent

Bu da bir başka ada vapuru (!)