Dünya coğrafyasının ortaya çıktığı 16. yüzyılda yeni bulunan yerlerin bilinen en doğru haritasını Kemal Reis’in yeğeni Piri Reis çizilmiştir. Amcasıyla birlikte 1490’larda Osmanlı’nın Akdeniz donanmasında hizmete başlayan, 1498-1502 arasındaki Osmanlı-Venedik savaşında bir geminin kaptanlığını da yapan Piri Reis, Navarin kalesinin 1500’de Kemal Reis tarafından alınışının bilgisini İstanbul’a iletmiştir. Yavuz Sultan Selim’in 1517’de Mısır seferine katılarak, ordu için erzak getiren Cafer Bey kumandasındaki filoda Nil yolundan Kahire’ye giden ve Nil’in kollarının haritasını yapıp o bölge hakkında bilgiler veren Piri Reis’in Osmanlı donanmasının bir kumandanı olarak Rodos seferine de katılması muhtemeldir.
Kemal Reis'in resmedildiği Sapienza Deniz Savaşı (1499)
1929’da Topkapı Sarayı’nda bulunan ve deve derisi üzerine dokuz renkte boya ile çizilmiş olan Piri Reis’in haritası tipik bir deniz haritası olup, enlem ve boylam çizgileri yerine rüzgârgülü ve yön çizgileriyle, efsanevi ve gerçekçi resimlerle süslenmiştir. Haritada görülen gemi resimleri ise Portekiz karavelleridir. Haritanın bir dünya haritası olduğunun en önemli kanıtlarından biri de üstündeki rüzgar gülü sayısının 5 adet olması, standart portolan çizimlerindeki harita sayısının ise 17 adet olmasıdır.
Harita altındaki açıklamada; esas olarak yirmi kadar harita ve Mappa Mundi’lerden yararlandığını ve bunların hepsini bir ölçeğe getirdiğini belirten Piri Reis’in çizdiği bu haritayı olağanüstü kılan en önemli özellik, o dönemde henüz hassas bir ölçü yöntemi bilinmemesine rağmen, haritadaki enlem ve boylam derecelerinin oldukça doğru olarak tespit edilmiş olması ve çok küçük adaların konumlarının bile hatasız olarak gösterilmesidir. Kullanılan projeksiyon sistemi de şaşırtıcı derecede mükemmel olduğu gibi, çağdaşları olan Martin Waldseemüller, Jan Jansson ve Sebastian Münster tarafından yapılan dünya haritaları ile kıyaslandığında Piri Reis’in haritasının her bakımdan daha üstün olduğu görülmektedir.
Piri Reis tarafından hazırlanan ve 1526’da Kanuni Sultan Süleyman’a sunulan Kitab-ı Bahriyye’nin, Akdeniz, Kızıldeniz, Hint Okyanusu ve Çin Denizi’yle ilgili bilgiler içeren çok özgün bir eser olduğu bütün çevreler tarafından kabul edilmektedir. İlk defa 1521’de yazılıp 1526’da genişletildiğinden iki farklı edisyonu bulunmakta olup, bugüne kadar dünyada her iki edisyona ait 35 yazma nüshası tespit edilmiştir.
Kitab-ı Bahriyye'nin ilk sayfası
Yapıtında denizcilik bilgilerinin yanı sıra Akdeniz kıyıları ve adalarındaki halkların ekonomik ve sosyal durumlarını, bunların hayvan ve bitki varlıklarını, akarsularını, devletlerin egemenlik alanlarını, yer üstü ve yeraltı kaynaklarını, tarihi bilgilerini ve meteorolojik bilgilerini haritalarıyla birlikte anlatan Piri Reis aynı zamanda ekonomik ve sosyal coğrafya biliminin kurucuları arasında yer alan bir bilim adamıdır.
Kitab-ı Bahriyye'den bir alıntı:
"Ve bir Ceneviz gökesi Flandra'dan gelirken fırtına bulup önüne katı zaruri giderken bu adaların üstüne çıkıverir. Ve bu adalar bundan menkuldür."
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder